werken onder druk

Oneigenlijke druk gaat over misstanden die plaatsvinden tussen politieke ambtsdragers (collegeleden, raadsleden en leden van gebiedscommissies) en ambtenaren. Het gaat bijvoorbeeld om oneigenlijke druk om regels te overtreden, informatie achter te houden of een voorkeursbehandeling te geven. De rekenkamer heeft onderzocht of Rotterdamse ambtenaren hier ervaring mee hebben, of zij hun ervaringen melden en of zij belemmeringen ondervinden bij het melden. Om dit te onderzoeken is een enquête gehouden waaraan ruim 2.200 ambtenaren (van schaal 10 en hoger) hebben deelgenomen. Ook zijn verdiepende interviews uitgevoerd.

oneigenlijke druk door bestuurders en ambtelijke leiding
Oneigenlijke druk op ambtenaren komt voor binnen de gemeente Rotterdam, maar is niet wijdverbreid. In de periode van 2010 tot medio 2017 heeft tenminste 7% van de ambtenaren hier vermoedelijk mee te maken gehad. De meest voorkomende situaties gaan over verzoeken om regels te overtreden, informatie achter te houden of te manipuleren of om een voorkeursbehandeling te geven. Bestuurders van voormalige deelgemeenten of leden van gebiedscommissies zijn relatief vaak betrokken. In ruim de helft van de gevallen werd de druk via de ambtelijke leiding uitgevoerd. Ook komt het voor dat, vermoedelijk zonder medeweten van een bestuurder, de druk op initiatief van ambtelijk leidinggevenden is uitgeoefend.

melden te vaak onveilig gevonden
Ambtenaren die een concrete ervaring met oneigenlijke druk hebben, melden dit geregeld niet. Bij deze groep ambtenaren heerst een gebrek aan vertrouwen in het nut van een melding en leeft het gevoel niet voldoende te worden beschermd. Zij zijn bang voor negatieve gevolgen.

ambtenaren kritisch over organisatiecultuur
Ambtenaren zijn kritisch zijn over verschillende aspecten van de organisatiecultuur. De mate waarin niet-integer gedrag wordt ontdekt (transparantie), de mate waarin over integriteit gesproken kan worden (bespreekbaarheid) en de mate waarin niet-integer gedrag wordt gestraft (handhaafbaarheid) krijgen een relatief lage beoordeling. Er heerst te weinig een cultuur waarin het geven van tegenspraak door de ambtelijke leiding wordt gewaardeerd.

werken aan een open cultuur nodig
De rekenkamer beveelt aan een organisatiebreed cultuurprogramma op te stellen gericht op het creëren een open ambtelijke cultuur. Daarin moet aandacht zijn voor de bespreekbaarheid van integriteitsdilemma’s. Bovendien dient gestimuleerd te worden dat dat (ambtelijke) leiding meer open gaat staan voor kritische tegengeluiden van (lagere) ambtenaren. Ook doet de rekenkamer de aanbevelingen om het eenvoudiger te maken buiten de organisatie een melding te doen en om in trainingen meer aandacht te besteden aan dilemma’s bij oneigenlijke bestuurlijke druk.

medialinks
trouw.nl/college rotterdam veegt kritisch rapport over druk op ambtenaren nonchalant van tafel

nos.nl/rekenkamer oneigenlijke druk op rotterdamse ambtenaren

binnenlandsbestuur.nl/oneigenlijke druk van top in stadhuis rotterdam

nrc.nl/ambtenaren in rdam ervaren intimidatie door bestuur